Bệnh ho gà là gì ? Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị
Nội Dung Bài Viết
Ho gà là bệnh nhiễm trùng cấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi và đặc trưng bởi cơn ho dai dẳng và kéo dài. Nếu sử dụng kháng sinh phù hợp và chăm sóc tốt, bệnh có thể thuyên giảm nhanh và không để lại biến chứng nguy hiểm. Ngược lại những trường hợp phát hiện muộn và chủ quan, ho gà có thể gây viêm phổi, viêm phế quản bội nhiễm và viêm não.
Bệnh ho gà là gì?
Bệnh ho gà (Whooping cough) là bệnh nhiễm trùng cấp do vi khuẩn Bordetella pertussis, đặc trưng bởi triệu chứng ho kéo dài và dữ dội. Ho gà có thể xảy ra ở bất cứ đối tượng nào tuy nhiên bệnh thường khởi phát ở trẻ nhỏ, đặc biệt là ở trẻ từ 0 – 12 tháng tuổi.
Theo thống kê từ Tổ chức y tế thế giới (WHO), hằng năm có khoảng 30 – 50 triệu người mắc bệnh ho gà và có đến 300 ngàn người tử vong. Trong đó phần lớn các trường hợp tử vong đều là trẻ nhỏ (chủ yếu là trẻ dưới 1 tuổi).
Nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh ho gà thường có đáp ứng tốt và được kiểm soát hoàn toàn chỉ sau 5 ngày. Ngược lại, chậm trễ trong việc điều trị có thể khiến bệnh chuyển biến nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm, suy hô hấp và tử vong.
Bệnh ho gà có lây không? Lây qua đường nào?
Ho gà là bệnh nhiễm trùng cấp nên thường lây lan nhanh và có khả năng bùng phát thành dịch. Bệnh chủ yếu lây qua đường hô hấp (nói chuyện, ăn uống chung, hắt hơi, ho…) hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch đờm, nước bọt của người nhiễm bệnh. Ngoài ra tiếp xúc gián tiếp với vật dụng của người mắc bệnh cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Bệnh có khả năng lây nhiễm mạnh nhất trong 2 tuần đầu tính từ thời điểm phát sinh triệu chứng. Nếu được điều trị đúng cách, chỉ sau khoảng 5 ngày nguồn vi khuẩn trong cơ thể thường bị vô hiệu hóa và không còn khả năng lây nhiễm.
Dấu hiệu của bệnh ho gà
Sau khi nhiễm vi khuẩn, thời gian ủ bệnh có thể kéo dài trung bình từ 9 – 10 ngày. Trong giai đoạn này, bệnh hầu như không phát sinh bất cứ triệu chứng nào bất thường. Tuy nhiên sau giai đoạn ủ bệnh, bệnh ho gà sẽ gây ra các triệu chứng điển hình như:
Giai đoạn viêm long đường hô hấp:
- Xuất hiện các triệu chứng tương tự nhiễm trùng đường hô hấp trên như chảy nước mũi, hắt hơi, ho húng hắng, sốt nhẹ.
- Các triệu chứng này thường kéo dài trong khoảng 1 – 2 tuần và thường bị nhầm lẫn với cảm lạnh, cảm cúm.
Giai đoạn khởi phát:
- Giai đoạn này có thể kéo dài từ 1 – 6 tuần, với những trường hợp đặc biệt triệu chứng có thể diễn tiến trong khoảng 10 tuần.
- Ở giai đoạn khởi phát, bệnh điển hình bởi cơn ho dữ dội, mỗi lần ho có thể kéo dài từ 15 – 20 tiếng ho liên tục.
- Trẻ ho gà liên tục thường có dấu hiệu thiếu oxy, mặt đỏ, tím tái, chảy nước mắt, nước mũi, người yếu ớt, xanh xao.
- Sau mỗi lần ho, trẻ thường có xu hướng thở rít vào để lấy không khí. Sau đó, trẻ có thể ho khạc ra đờm màu trong suốt, độ dính cao,…
- Khi kết thúc mỗi lần ho, trẻ thường thở nhanh và thở gấp để lấy oxy vào phổi và hay nôn mửa, mệt mỏi, mí mặt nặng, sốt, khó chịu,…
Giai đoạn phục hồi:
- Các triệu chứng của bệnh thuyên giảm dần, thân nhiệt trở về mức bình thường và tần suất cơn ho giảm đi đáng kể.
- Một số trường hợp có thể bị tái phát lại sau vài tháng và gây biến chứng viêm phổi.
Ho gà thường gây triệu chứng điển hình nhất ở trẻ nhỏ (đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi). Ở trẻ lớn và người trưởng thành, các triệu chứng của bệnh thường có mức độ nhẹ hơn và thường thuyên giảm chỉ sau 7 ngày.
Nguyên nhân gây bệnh ho gà
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh ho gà là do nhiễm vi khuẩn Bordetella pertussis. Bordetella pertussis là một dạng trực khuẩn gram âm, có kích thước nhỏ nhất, hai đầu nhỏ và không có khả năng di động.
Loại vi khuẩn này chủ yếu tồn tại trong cơ thể người. Do có sức đề kháng rất yếu nên sau khi được phóng thích vào không khí, vi khuẩn thường bị tác động bởi ánh sáng, nhiệt độ và chết sau khoảng 1 giờ.
Theo các chuyên gia, bệnh lý này có thể gặp ở bất cứ đối tượng nào nhưng phần lớn các trường hợp mắc bệnh đều dưới 1 tuổi.
Các đối tượng có nguy cơ bị ho gà cao:
- Trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm chủng hoặc không tiêm chủng đủ 3 mũi cơ bản.
- Trẻ được sinh ra từ các bà mẹ không có kháng thể phòng bệnh cũng có khả năng nhiễm bệnh cao hơn các trẻ khác.
- Trẻ càng nhỏ tuổi thì các triệu chứng càng nặng nề và có nguy cơ phát sinh biến chứng cao hơn trẻ lớn và người trưởng thành.
Bệnh ho gà có nguy hiểm không?
Ho gà không phải là bệnh lý quá nguy hiểm. Nếu xảy ra ở người trưởng thành và trẻ vị thành niên, bệnh chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ và tự thuyên giảm mà không cần điều trị. Tuy nhiên nếu xảy ra ở trẻ nhỏ, bệnh có thể gây ra biến chứng ở hệ hô hấp, thần kinh và một số cơ quan khác như:
- Viêm phế quản
- Ngừng thở
- Sa trực tràng
- Thoát vị trực tràng
- Lồng ruột
- Vỡ phế năng
- Tràn khí trung thất
- Tràn khí màng phổi
- Viêm não: Viêm não là biến chứng nặng nề nhất của bệnh ho gà, gặp ở 0.1% các trường hợp mắc bệnh. Biến chứng này có khả năng di chứng và tỷ lệ tử vong cao.
Ngoài ra, trẻ bị ho gà còn có sức khỏe suy yếu, chậm phát triển, biếng ăn, bỏ bú và có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội do hệ miễn dịch suy giảm. Vì vậy khi nhận thấy trẻ nhỏ có những biểu hiện của bệnh ho gà, phụ huynh nên chủ động đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám để được điều trị và dự phòng biến chứng.
Chẩn đoán bệnh ho gà
Các triệu chứng của bệnh ho gà khá tương đồng với các bệnh nhiễm trùng hô hấp. Vì vậy trước khi điều trị, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện các xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm máu: Khi nhiễm vi khuẩn gây bệnh, tỷ lệ bạch cầu (đặc biệt là bạch cầu lympho) trong huyết tương có thể tăng lên đến vài chục ngàn. Vì vậy bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm máu trước khi chỉ định các biện pháp chẩn đoán cận lâm sàng khác.
- Xét nghiệm dịch tiết: Vi khuẩn thường trú ngụ ở trong nước bọt và dịch tiết hô hấp của người bệnh. Để xác định sự hiện diện của vi khuẩn, bác sĩ sẽ lấy dịch để nhuộm soi và quan sát bằng kính hiển vi quang học.
- Xét nghiệm PCR: PCR hay còn gọi là xét nghiệm sinh hoạt phân tử. Xét nghiệm này có vai trò xác định vi khuẩn và một số virus không thể nuôi cấy thông thường. Thông qua xét nghiệm PCR, bác sĩ có thể xác định sự hiện diện của vi khuẩn Bordetella pertussis trong dịch tiết hô hấp.
- Chụp X-Quang: Trong trường hợp nghi ngờ có tổn thương phổi, bác sĩ có thể đề nghị chụp X-Quang. Thông qua hình ảnh từ xét nghiệm này, bác sĩ cũng có thể đánh giá được mức độ viêm và lượng dịch tồn đọng trong phổi.
Bên cạnh đó, bác sĩ có thể tiến hành chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý có triệu chứng tương tự như:
- Bệnh phó ho gà: Bệnh lý này xảy ra do nhiễm vi khuẩn Bordetella parapertussis. Bệnh có triệu chứng khá giống với ho gà nhưng ít gặp và có mức độ nhẹ hơn.
- Viêm amidan mãn tính: Viêm amidan mãn tính có thể gây ho kéo dài, nghẹn cổ họng và ngưng thở khi ngủ (trong trường hợp có phì đại amidan).
- Viêm VA mãn tính: VA là cơ quan miễn dịch nằm ở vòm mũi họng, có vai trò bảo vệ đường hô hấp dưới. Trong trường hợp viêm VA mãn tính, cơ quan này có thể bị phì đại, dẫn đến hiện tượng chảy dịch mũi sau, khó thở và chủ yếu thở bằng miệng.
Các biện pháp điều trị ho gà
Nguyên tắc điều trị bệnh ho gà là sử dụng kháng sinh phù hợp trong thời gian sớm nhất để kiểm soát nhiễm trùng và giảm nguy cơ lây nhiễm.
1. Điều trị y tế
Với những trẻ dưới 1 tuổi, bác sĩ thường yêu cầu điều trị nội trú nhằm phát hiện các biến chứng như ngừng thở, cơn ho gây ngạt thở nhằm hút đờm dãi và hỗ trợ hô hấp khi cần thiết. Ngoài ra trẻ ho gà thường xuyên còn có thể bị mất nước, bỏ bú và chán ăn, vì vậy bác sĩ có thể bù dinh dưỡng và bù nước nhằm tăng cường sức đề kháng cho trẻ.
Sau khi trẻ đã ổn định, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh phù hợp nhằm kiểm soát nhiễm trùng và ngăn ngừa bội nhiễm. Các loại kháng sinh thường được sử dụng, bao gồm:
- Erythromycin: Erythromycin là kháng sinh đặc hiệu đối với trực khuẩn gram âm Bordetella pertussis. Thuốc được sử dụng với liều 50mg/ kg/ ngày liên tục trong vòng 14 ngày. Trong trường hợp dùng kháng sinh trễ, các triệu chứng của bệnh thường không có dấu hiệu thuyên giảm. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định kết hợp với một số loại thuốc điều trị triệu chứng.
- Cephalosporin/ Amoxycillin: Hai loại kháng sinh này có thể được chỉ định nhằm chống bội nhiễm phổi.
Với những trường hợp có biến chứng, bác sĩ sẽ tiến các biện pháp hỗ trợ nhằm chống co giật, suy hô hấp và bảo toàn tính mạng cho bệnh nhân.
2. Điều trị tại nhà
Trong trường hợp ho gà có mức độ nhẹ (thường gặp ở trẻ lớn và người trưởng thành), bạn có thể điều trị tại nhà. Tuy nhiên cần cách ly với người khỏe mạnh để giảm nguy cơ lây nhiễm.
Các biện pháp điều trị ho gà tại nhà:
- Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Uống nhiều nước để làm loãng dịch đờm, đồng thời ăn uống đầy đủ để tăng cường sức khỏe và giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh.
- Nên nghỉ ngơi trong phòng ốc sáng sủa và thông thoáng vì vi khuẩn Bordetella pertussis có thể bị vô hiệu hóa khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và nhiệt độ cao.
- Thường xuyên rửa mũi và súc miệng để giảm nguy cơ nhiễm trùng lây lan rộng, đồng thời cải thiện triệu chứng ngạt mũi, giảm ho và long đờm.
- Hạn chế ra ngoài trong thời gian điều trị.
- Nên vệ sinh tay bằng xà phòng diệt khuẩn sau khi hắt hơi, ho hoặc vệ sinh mũi.
Phòng bệnh ho gà bằng cách nào?
Ho gà xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi có thể gây ra các biến chứng nặng nề như viêm phổi, sa trực tràng, viêm não hoặc thậm chí là tử vong. Vì vậy phụ huynh nên tiêm vắc xin phòng bệnh ho gà để bảo vệ sức khỏe cho con trẻ.
Để phòng ngừa bệnh hoàn toàn, bạn nên cho trẻ tiêm vắc xin theo lịch sau đây:
- Mũi 1 (2 tháng tuổi): Tiêm vắc xin phối hợp giữa bệnh ho gà – bạch hầu – viêm gan B-Hib – uốn ván (DPT-VGB-Hib).
- Mũi 2 (3 tháng tuổi): Tiêm vắc xin DPT-VGB-Hib.
- Mũi 3 (4 tháng tuổi): Tiêm vắc xin DPT-VGB-Hib.
- Tiêm nhắc lại vắc xin DPT khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
Phụ huynh cần cho trẻ tiêm đủ 3 mũi vắc xin cơ bản để phòng ngừa bệnh ho gà hoàn toàn. Những trẻ chỉ tiêm 1 mũi vẫn có nguy cơ nhiễm bệnh do chưa có đủ kháng thể. Tuy nhiên kháng thể đối với bệnh ho gà không có hiệu lực lâu dài như các loại vắc xin khác. Vì vậy phụ huynh nên chủ động cho trẻ nhắc lại mũi vắc xin từ 18 tháng tuổi – 15 tuổi để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Bên cạnh đó, bạn có thể giảm nguy cơ nhiễm vi khuẩn Bordetella pertussis bằng một số biện pháp như:
- Tránh để trẻ tiếp xúc với người nhiễm bệnh.
- Hướng dẫn trẻ rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi tiếp xúc với các vật dụng công cộng.
- Trong gia đình có người bị ho gà cần cách ly và điều trị dứt điểm để tránh lây nhiễm cho các thành viên khác.
- Người nhiễm bệnh nên sử dụng vật cá nhân riêng và tránh tiếp xúc với người khỏe mạnh để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
Ho gà là bệnh nhiễm trùng cấp thường gặp ở trẻ dưới 1 tuổi. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nặng nề viêm phổi, viêm phế quản bội nhiễm, viêm não,… Vì vậy phụ huynh nên chủ động đưa trẻ đến bệnh viện để được tiêm vắc xin phòng ngừa.
Tham khảo thêm: Bệnh ho gà ở trẻ em: Xử lý và phòng bệnh
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!